Τι είναι οι Ενεργειακές Κοινότητες και πώς συνδέονται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση;

Οι Ενεργειακές Κοινότητες είναι ένας όρος που πλέον αναφέρεται συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης λόγω της έντασης της ενεργειακής κρίσης από την αρχή του 2022.

Συνδέονται με δύο βασικές θεματικές της κρίσης: ποιος παράγει/ ελέγχει την ηλεκτρική ενέργεια καθώς και με την ενεργειακή φτώχεια. Δυστυχώς, παρά το γεγονός ότι η ενέργεια είναι αγαθό και η ζωή μας είναι αδύνατη χωρίς αυτή, βιώνουμε μια περίοδο που για γεωπολιτικούς λόγους οι τιμές της εκτοξεύονται. Έτσι γεννιέται η ενεργειακή φτώχεια, ένας όρος που υποδηλώνει την αδυναμία των ανθρώπων να καλύπτουν τις ανάγκες τους σε ενέργεια, να πληρώνουν δηλαδή το ηλεκτρικό ρεύμα, τη βενζίνη, το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο. Η ενεργειακή φτώχεια είναι ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα των καιρών μας, ενώ παράλληλα με τη φτώχεια και την ανεργία, προμηνύει ένα μάλλον δυστοπικό μέλλον*. Για τον λόγο αυτό υπάρχει τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο μια προσπάθεια διαμόρφωσης δικαιότερων πολιτικών, οι οποίες θα ενδυναμώσουν τους πολίτες και θα προασπίσουν θεμελιώδη δικαιώματά τους. Άλλωστε, η εκτόξευση των τιμών των ορυκτών καυσίμων σε συνδυασμό με τις ορατές πλέον επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής καθιστά την Ενεργειακή Μετάβαση (δηλαδή την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές) αναγκαία.

* Για την Ενεργειακή Φτώχεια στην Ευρώπη μπορείτε να δείτε τη σελίδα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητήριου για την Ενεργειακή Φτώχεια.

Το ερώτημα είναι ποιος θα ωφεληθεί από την μετάβαση αυτή;  Οι καταναλωτές/ πολίτες ή οι προϋπάρχουσες μεγάλες πετρελαϊκές (και λοιπές) εταιρίες, οι οποίες επενδύουν ασταμάτητα σε ογκώδη έργα ΑΠΕ, συνεχίζοντας την υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος;

Εδώ λοιπόν έρχεται η γέννηση ενός νέου θεσμού – όραμα για την αποκεντρωμένη και δίκαιη παραγωγή ενέργειας από πολίτες. Οι Ενεργειακές Κοινότητες.

Τι είναι η ενεργειακή δημοκρατία

«Οι Ενεργειακές Κοινότητες προάγουν την ενεργειακή δημοκρατία, την ενεργό δηλαδή συμμετοχή των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης, των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων στην παραγωγή ενέργειας, η οποία ουσιαστικά παύει να αφορά λίγους μεγάλους “παίκτες”. Είτε για λόγους προστασίας του περιβάλλοντος και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, είτε επειδή οι ΑΠΕ είναι οικονομικά πιο συμφέρουσες, η ενεργειακή μετάβαση σε μία οικονομία χωρίς ορυκτά καύσιμα έχει ξεκινήσει και είναι μη αναστρέψιμη. Η ενεργειακή δημοκρατία διασφαλίζει ότι η μετάβαση αυτή θα γίνει με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και με την κοινωνία σε ενεργό και όχι παθητικό ρόλο» (Ενεργειακή Κοινότητα Μινώαν, 2021).

Συνεισφορά Ενεργειακών Κοινοτήτων

«Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να προσφέρουν εξαιρετικές δυνατότητες ενδυνάμωσης της οικονομίας. Βασίζονται στην συνεταιριστική λογική η οποία λειτουργεί πολύ καλά ειδικά σε περιόδους κρίσης και έλλειψης ρευστότητας. Τα μέλη της ενεργειακής κοινότητας μοιράζονται το κόστος και το ρίσκο της επένδυσης που επιθυμούν να κάνουν. Έχουν επίσης την ευκαιρία να είναι μέλος μια οντότητας που προσφέρει στην τοπική οικονομία δημιουργώντας επενδυτικές κινήσεις και νέες θέσεις εργασίας. Η ενεργειακή μετάβαση είναι μια μεγάλη αλλαγή που απασχολεί όλους τους μεγάλους παίκτες στο χώρο της ενέργειας καθώς η μετάβαση προς μια οικονομία λιγότερων εκπομπών αργότερα ή νωρίτερα θα συμβεί. Πέρα από τους περιβαλλοντικούς είναι και γεωπολιτικοί οι λόγοι που οδηγούν, τουλάχιστον την Ευρώπη, σε αυτή την κατεύθυνση. Είναι σημαντικό οι πολίτες να λάβουν τον κεντρικό ρόλο, όπου για λόγους οικονομίας κλίμακος και αποδοτικότητας, θα όφειλαν να έχουν στην ενεργειακή μετάβαση, προς όφελος όχι μόνο της τωρινής γενιάς μέσω της ελάττωσης της ανεργίας αλλά και των επερχόμενων, εξασφαλίζοντας περισσότερη καθαρή ενέργεια και δικαιότερο τρόπο παραγωγής και διανομής ενέργειας» (Community Energy River, 2020).

 

Το ήξερες ότι…

Η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης έχει ανέβει κατά περίπου 1,09 °C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα (1850-1900), την ίδια στιγμή που εκτιμάται ότι αν ξεπεράσει τους 2°C, οι συνέπειες θα είναι μη αναστρέψιμες (IPPC, 2022).

Η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει 21-24εκ. από το 1880 (Lindsey, 2022).

Η πόλη της Θεσσαλονίκης έχει 24 περισσότερες μέρες με θερμοκρασία 32 °C και άνω, σε σχέση με το 1960 (New York Times, 2018).

Η οικιακή κατανάλωση ευθύνεται για περίπου τα δύο τρίτα των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (United Nations Environment Programme, 2020).

Η κλιματική αλλαγή αναγκάζει πλήθος ανθρώπων να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, είτε εντός της χώρας τους, είτε εκτός αυτής (Weerasinghe, 2021).

Μειώνοντας την κατανάλωση κρέατος μπορούμε να συμβάλλουμε στον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής (United Nations Environment Programme, 2020).

Το τεράστιο οικονομικό κόστος των επιζήμιων επιπτώσεων στο περιβάλλον και στην υγεία που προκαλούν τα ορυκτά καύσιμα δεν ενσωματώνεται στην αγοραία τιμή τους. Αν ενσωματωνόταν, αυτά θα ήταν σίγουρα πολύ πιο ακριβά (Miller and Spoolman, 2018).

Στην Ελλάδα σχεδόν το 1/3 της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από ΑΠΕ (διαΝΟΕσις, 2021).

Το REScoop.eu - η ευρωπαϊκή ομοσπονδία ενεργειακών συνεταιρισμών πολιτών – έχει ως μέλη 1.900 Ευρωπαϊκές Ενεργειακές Κοινότητες με 1.250.000 μέλη τους να συμμετέχουν ενεργά στην ενεργειακή μετάβαση; (Rescoop, 2022).

 

Photo Credits: Tamanna Rumee on Unsplash

Photo Credits: Tamanna Rumee on Unsplash

Χρήσιμα εκπαιδευτικά υλικά

 

Χρήσιμα εκπαιδευτικά υλικά για τον κλιματικό και ενεργειακό γραμματισμό

  • Ενημερωτικός Οδηγός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη κλιματική αλλαγή, 2015 link
  • Κλιματική Αλλαγή, ανθρώπινες παρεμβάσεις και καταστροφές, του Δρ. Ευθύμη Λέκκα, 2019 link
  • Τι είναι η κλιματική αλλαγή, συνέπειες, αντιμετώπιση, Μ. Θεοχαρόπουλος, ΚΠΕ Άμφισσας
  • Κλιματικές Αλλαγές - Ακραία καιρικά φαινόμενα, ΚΠΕ Στυλίδας, 2013
  • Η Κλιματική Αλλαγή - του Νίκου Χρυσόγελου/Ανεμος Ανανέωσης, 2019
  • Ενέργεια: από τη φύση στην κοινωνια, ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού, 2008 link
  • Ενέργεια και βιωσιμότητα, ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού, 2009 link
  • Quiz για την ενέργεια, ΚΠΕ Ελευθερίου Κορδελιού & Βερτίσκου link
  • Εκπαιδευτικά παιχνίδια για την ενέργεια και τη διαχείρισή της link
  • Το ταξίδι της ηλεκτρικής ενέργειας – Εκπαιδευτικό υλικό
  • Ενέργεια, ΚΠΕ Μουζακίου, 2006
  • Η κατανάλωση και παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα - του Νίκου Χρυσόγελου/ Ανεμος Ανανέωσης, 2019
  • Η ενέργεια - εκπαιδευτικό για τη Πρωτοβάθμια- του Νίκου Χρυσόγελου/ Άνεμος Ανανέωσης, 2019